خیلی چیزها را می توان به تعویق انداخت؛ اما اگر پریز جرقه زد، نباید نادیده گرفت؛ خیلی از مردم فکر می کنند آتش سوزی برای آنها اتفاق نخواهد افتاد، اما اگر اقدامات ایمنی برق را رعایت نکنید، این اتفاق می تواند برای هر کسی در هر زمانی رخ دهد. در واقع هر چیزی مربوط به سیستم برق می تواند منجر به آتش سوزی الکتریکی گردد. برای حفظ ایمنی خانه، محل کار و خانواده تان، درک دلایل آتش سوزی ناشی از برق ضروری است. در ادامه به بررسی مهم ترین عوامل ایجاد آتش سوزی برقی و راهکارهای پیشگیری از آتش سوزی برقی می پردازیم.
دلیل اول آتش سوزی ناشی از برق: اضافه بار
مدار با وسایل پر مصرف بیش از حد یکی از متداول ترین دلایل بروز آتش سوزی ناشی از برق است. وقتی مدار اضافه بار می کند، قطع کننده عمل می کند و کل مدار را قطع می کند. اگر بریکر کار نکند یا وجود نداشته باشد، عایق اطراف مدار ذوب می شود و آتش میگیرد.
اگر بوی دود بی دلیل احساس کرده اید یا بریکر بی دلیل قطع شده است، بهتر است برقکار متخصص سیستم برق را بررسی کند. بررسی سیم کشی را به تأخیر نیندازید؛ اضافه بار مدار خطرناک است.
به جای اضافه کردن سیم کشی یا پریزهای بیشتر، از برقکار بخواهید پریزهای جدیدی به سیستم اضافه کند.
علل اصلی اضافه بار مدارهای الکتریکی
- مصرف برق بیش از حد
- اتصال چندین دستگاه پر مصرف به یک مدار
- استفاده همزمان از وسایلی مانند مایکروویو، یخچال و کولر روی یک مدار
- عدم توزیع مناسب بار الکتریکی بین مدارهای مختلف
- سیم کشی معیوب یا قدیمی
- فرسودگی سیم ها با گذشت زمان
- استفاده از سیم های با اندازه نامناسب
- سیم کشی غیراصولی
- عملکرد نامناسب قطع کننده ها
- خرابی کلیدهای مدار (بریکر)
- قطع کننده های قدیمی و غیراستاندارد
- عدم قطع به موقع مدار در صورت اضافه بار
راهکار اضافه بار مدارهای الکتریکی
- آشنایی با آمپر مجاز هر مدار
- بررسی برچسب مصرف دستگاه های الکتریکی
- توزیع مناسب بار بین مدارهای مختلف
- اتصال دستگاه های پر مصرف به مدارهای جداگانه
- نصب مدارهای اختصاصی برای وسایل بزرگ
- جایگزینی سیم های فرسوده
- نصب سیم کشی جدید با ظرفیت مناسب
- محدود کردن استفاده از سیم های رابط
- استفاده از محافظ های ضد نوسان با کیفیت
- محافظت از دستگاه های حساس الکترونیکی
- تعویض به موقع محافظ های فرسوده
دلیل دوم آتش سوزی ناشی از برق: لامپ با وات نامناسب
لامپ ها با وات های مختلفی تولید می شوند، و دلیل دارد. هرگز لامپی با وات بالاتر از حداکثر وات مجاز وسیله نصب نکنید. لامپ های با وات بالاتر به سیم کشی داخل وسیله فشار وارد می کنند و یکی از متهمات دلایل بروز آتش سوزی ناشی از برق هستند. اگر وسیله تا ۱۰۰ وات را تحمل می کند، می توانید لامپ ۸۰ واتی استفاده کنید. استفاده از لامپ با وات پایین تر از حد مجاز دستگاه کاملاً ایمن است.
خطرات استفاده از لامپ با وات نامناسب
- لامپ های با وات بالاتر از حد مجاز، گرمای بیشتری تولید می کنند
- این گرمای اضافی به عایق های سیم ها آسیب می زند و به آتش سوزی ناشی از برق منجر شود
- حرارت زیاد باعث ذوب شدن اجزای پلاستیکی سرپیچ می شود
- اتصالات برق دچار خوردگی و آسیب می شوند
- احتمال اتصال کوتاه و جرقه افزایش می یابد
- کاهش عمر مفید وسایل روشنایی
- فشار بیش از حد به ترانسفورماتورها و مدارهای الکترونیکی
- افزایش هزینه های تعمیر و تعویض
دلیل سوم آتش سوزی ناشی از برق: پریزهای معیوب
پریزهای برق معیوب یکی از عوامل مهم اما اغلب نادیده گرفته شده در آتش سوزی برقی هستند. دو نوع پریز در خانه ها وجود دارد: پریزهای ارت دار و پریزهای بدون ارت. پریزهای بدون ارت معمولاً مقصر اصلی دلایل بروز آتش سوزی ناشی از برق هستند، زیرا احتمال جرقه زدن در آنها بیشتر است. اما پریزهای ارت دار هم با گذشت زمان فرسوده می شوند و ممکن است باعث مشکلات الکتریکی شوند.
دوده روی پریز، سوئیچ های برقی، سیم های شل یا پریزهای خراب نشان دهنده این هستند سیم کشی برق نیاز به تعمیر دارد و ممکن است به زودی دچار آتش سوزی شوند.
انواع پریزهای خطرناک
- پریزهای بدون سیستم ارت (دو شاخه) از اصلی ترین دلایل آتش سوزی ناشی از برق در منازل قدیمی
- پریزهای فرسوده و کهنه با از بین رفتن خاصیت ارتجاعی تیغه های فلزی و شل شدن اتصالات و ایجاد حرارت اضافی
علائم هشداردهنده پریزهای معیوب
- تغییر رنگ یا وجود دوده اطراف پریز
- ترک خوردگی یا ذوب شدن بخش های پلاستیکی
- شل بودن جایگاه اتصال دو شاخه
- جرقه زدن هنگام اتصال دستگاه ها
- گرم شدن غیرعادی پریز در حین استفاده
- قطع و وصل شدن خودبه خود اتصال
دلیل چهارم آتش سوزی ناشی از برق: محافظ برق و سه راهی
محافظ برق و سه راهی بسیار کاربردی هستند اما متأسفانه استفاده نادرست از آنها می تواند به یکی از مهم ترین دلایل آتش سوزی ناشی از برق تبدیل شود. وصل کردن وسایل زیاد به محافظ برق و سه راهی می تواند باعث اضافه بار و آتش سوزی شود. همچنین، وصل کردن وسایل پر مصرف خطر آتش سوزی را افزایش می دهد. فقط تعداد کمی وسایل به محافظ برق و سه راهی وصل کنید.
خطرات استفاده نادرست از محافظ برق و سه راهی
- اضافه بار الکتریکی
- گرم شدن بیش از حد و ذوب شدن اجزا
- ایجاد نوسانات خطرناک در جریان برق
- از بین رفتن خاصیت حفاظتی با گذشت زمان
- کاهش کارایی سیستم قطع خودکار
نکات مهم در استفاده از محافظ برق و سه راهی
- توجه به حداکثر توان مجاز
- انتخاب نوع مناسب برای کاربرد مورد نظر
- استفاده صحیح
- رعایت حد مجاز اتصالات
- عدم اتصال دستگاه های پر مصرف
- تعویض محافظ های فرسوده
- پرهیز از قرار دادن در مکان های مرطوب
مفیدترین راهکار تعمیرات و تعویض در زمان مناسب هست، پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله نگهداری و تعمیرات تاسیسات مکانیکی و برقی را مطالعه کنید.
اولین اقدام در آتش سوزی وسایل برقی
۱٫ قطع منبع برق
مسلماً اولین اقدام در آتش سوزی وسایل برقی قطع منبع برق است؛ وقتی وسیله برقی آتش گرفته و می توانید با ایمنی کامل سیم آن را از برق بکشید، این کار را انجام دهید. اما اگر قسمتی از بدن خیس است هرگز سیم را لمس نکنید، زیرا آب آتش برقی را تشدید می کند و ممکن است باعث برق گرفتگی شود. اگر بتوانید وسیله را از برق جدا کنید، سوخت آتش را قطع کرده اید و این می تواند از گسترش آتش جلوگیری کند.
۲٫ خفه کردن آتش
اگر آتش کوچک است، می توانید با پوشاندن آن با پتو یا لباس سنگین، اکسیژن را قطع کنید.
۳٫ استفاده از کپسول آتش نشانی
بهترین گزینه استفاده از کپسول آتش نشانی مخصوص آتش سوزی های کلاس C (آتش سوزی های الکتریکی) یا کپسول های چندمنظوره با برچسب ABC است. همیشه کپسول آتش نشانی همیار انرژی در آشپزخانه و نقاط دیگر خانه داشته باشید تا در مواقع اضطراری بتوانید از آن استفاده کنید. هرگز از آب یا کپسول های حاوی آب استفاده نکنید، زیرا آب رسانای برق است و خطر برق گرفتگی را افزایش می دهد.
۴٫ خروج از محل در صورت کنترل نشدن آتش
اگر دیدید آتش در حال گسترش است و نمی توانید آن را با تجهیزات آتش نشانی که در دسترس شما هستند، کنترل کنید، بلافاصله خانه را ترک کنید. درهای خانه را ببندید تا آتش محدود بماند؛ سپس از مکان امن با ۱۲۵ تماس بگیرید.
نکات ایمنی هنگام کار با برق را مطالعه نمایید تا از خطراتی که مال و جان شما را تهدید می کنند جلوگیری کنید.
نشانه های هشداردهنده مشکلات برقی
پریزهای برق تغییر رنگ داده
تغییر رنگ پریزهای برق از حالت اولیه به زرد یا قهوه ای تیره، هشداری جدی از وجود مشکل در سیستم الکتریکی است. این پدیده عمدتاً ناشی از گرمایش بیش از حد در اثر مقاومت الکتریکی بالا در نقطه اتصال است. دمای اتصال معیوب می تواند به ۲۰۰ درجه سانتیگراد یا بیشتر برسد که باعث کربونیزه شدن مواد پلاستیکی و تغییر رنگ شیمیایی می شود. عوامل اصلی این مشکل شامل اتصالات شل، استفاده از سیم های با سطح مقطع نامناسب برای بار الکتریکی، یا خوردگی ترمینال های فلزی است. این شرایط نه تنها خطر آتش سوزی را افزایش می دهد، بلکه می تواند به تخریب تدریجی کل سیستم اتصالات منجر شود.
صداهای غیرعادی از سیستم برق
صدا در سیستم برق معمولاً نشانه ای از پدیده ای به نام جرقه الکتریکی جزئی است. این پدیده زمانی رخ می دهد که عایق بندی سیم ها دچار نقص شده یا فاصله هوایی بین هادی ها کاهش یافته باشد. تخلیه های جزئی می توانند تا ۱۰۰ بار در ثانیه تکرار شوند و امواج صوتی در محدوده ۲-۱۵ کیلوهرتز تولید کنند. در موارد پیشرفته، این صداها با تولید گاز ازون همراه هستند که بوی شبیه بوی باران ایجاد می کند.
بوی نامطبوع سوختگی
بوی سوختگی در سیستم های الکتریکی عمدتاً ناشی از تجزیه حرارتی مواد عایق است. وقتی دمای سیم ها از آستانه تحمل عایق فراتر می رود، فرآیند پیرولیز آغاز می شود که در آن زنجیره های پلیمری طولانی به ترکیبات آلی ساده تر تجزیه می شوند. این فرآیند ترکیباتی مانند هیدروکلریک اسید، دیوکسین ها و فوران ها تولید می کند که هم سمی هستند و هم قابل اشتعال. حتی افزایش دمای ۱۰ درجه ای بالاتر از حد مجاز می تواند عمر عایق را تا ۵۰% کاهش دهد. در مراحل پیشرفته، این بو می تواند نشانه شروع کربونیزاسیون عایق باشد که مسیرهای هدایت جدیدی برای جریان الکتریکی ایجاد می کند.
دود کردن وسایل برقی
دود کردن وسایل برقی نشانه ای از تخریب حرارتی پیشرفته در اجزای داخلی است. این پدیده با شکست دی الکتریک در ترانسفورماتورها یا سیم پیچ های موتور آغاز می شود. در چنین حالتی، دمای موضعی می تواند در میلی ثانیه به ۵۰۰-۸۰۰°C برسد و باعث احتراق مواد عایق شود. دود تولیدشده حاوی نانوذرات کربن است که می تواند به سرعت در هوا پخش شود و علاوه بر خطر آتش سوزی، مشکلات تنفسی جدی ایجاد کند. در وسایل الکترونیکی، این دود حاوی ترکیبات سرب و کادمیوم موجود در لحیم ها نیز هست.
سخن پایانی
با رعایت نکات ایمنی و آشنایی کامل با دلایل بروز آتش سوزی ناشی از برق می توان از آتش سوزی های فاجعه بار ناشی از برق جلوگیری کرد. دانستن اولین اقدام در آتش سوزی وسایل برقی مال و جان عزیزان شما را نجات می دهد.
سوالات متداول
علائم سیستم برق معیوب کدامند؟
پریزهای داغ یا تغییر رنگ داده، بوی سوختگی پلاستیک، صدای جرقه یا وزوز از سیم ها و قطع مکرر فیوزها
چه نوع کپسول آتشنشانی برای برق مناسب است؟
کلاس Cیا چندمنظوره ABC
دلایل بروز آتش سوزی ناشی از برق کدامند؟
اضافه بار، استقاده از لامپ با وات نامناسب، پریزهای معیوب و اتصال وسایل پرمصرف به محافظ برق و سه راهی
نشانه های اضافه بار مدار چیست؟
- قطع مکرر فیوزها
- چشمک زدن چراغ ها
- گرم شدن غیرعادی پریزها
- بوی سوختگی از وسایل برقی
آیا می توانم از لامپ با وات کمتر از حد مجاز استفاده کنم؟
استفاده از لامپ با وات پایین تر از حد مجاز کاملاً ایمن است و هیچ خطری ندارد.
راه های پیشگیری از آتش سوزی برقی کدامند؟
- سیم های وسایل گرمایشی و روشنایی را از نظر آسیب چک کنید.
- سیم ها را زیر فرش یا مبلمان قرار ندهید.
- از اتصال چندین وسیله پرمصرف به محافظ برق و سه راهی خودداری کنید.
